Gurët e tëmthit janë depozita guri që formohen në fshikëzën e tëmthit, një organ i vogël në formë dardhe i vendosur nën mëlçi. Fshikëza e tëmthit është përgjegjëse për ruajtjen biliare, një fluid  i gjelbër në të kaftë që është përdorur në procesin e tretjes së yndyrave.

Kur gurët e tëmthit janë të pranishëm në fshikëzën e tëmthit, kjo gjendje quhet kolelitiazë. Kur ata janë të pranishëm në biliare, ato quhen koledokolitiazë.

Si formohen gurët në tëmth?

Gurët e tëmthit zhvillohen kur kristalet formohen në biliare, janë të lëngshme dhe të ruajtura në fshikëzën e tëmthit. Me kalimin e kohës, kristalet mund të rriten dhe të krijojnë gunga të vështira guri. Ato përbëhen nga një numër komponentësh, që përfshijnë kolesterolin, kripërat biliare, bilirubinë dhe ujë. Nëse fshikëza e tëmthit nuk arrin të zbrazet siç duhet, ose nëse, kripërat biliare të kolesterolit ose bilirubinit bëhen shumë të përqendruar, ju mund të zhvilloni gurë në tëmth.

Llojet e gurit në tëmth

Gurët e tëmthit mund të jenë të vegjël, sa koka e një gjilpëre, apo të mëdhenj sa një top golfi, dhe mund të ndryshojnë në numër nga 1 në 100. Shumë prej kristaleve të vogla mund të formojnë të ashtuquajturin “llum biliar”. Ka 2 lloje kryesore: gurë kolesteroliti dhe gurë me pigment.

Gurët e kolesterolit janë lloji më i zakonshëm i gurëve të tëmthit. Ata janë në përgjithësi të verdhë në jeshilë, dhe mund të ndodhin në rastet kur mëlçia prodhon shumë kolesterol.

Gurët me pigment ndodhin më shpesh. Ata janë të vegjël dhe me ngjyrë kafe të errët ose në ngjyrë të zezë, dhe përbëhen nga kripëra bilirubini, kryesisht kalciumi. Gurët me pigment priren që të ndodhin në njerëzit me cirozë, me infeksione të traktit urinar apo me çrregullime të caktuara të gjaku-t.

Sa të zakonshme janë gurët në tëmth?

Rreth 10% e popullsisë së përgjithshme (ose 15% e popullatës së moshuar) kanë gurë në tëmth, edhe pse ata shpesh nuk tregojnë asnjë simptomë.

Kush është më shumë në rrezik?

Ka disa grupe që janë më në rrezik sesa të tjerët. P.sh. gurët e tëmthit janë më të zakonshme tek gratë sesa tek burrat, gratë e moshës 20-60 vjeçare kanë dy herë më shumë gjasa për të zhvilluar gurët e tëmthit, sesa homologët e tyre meshkuj.

Nëse jeni mbipeshë apo obezë, gjithashtu mund të jeni në rrezik për shkak të niveleve të kolesterolit në rritje dhe zbrazjes së fshikëzës së tëmthit. Në mënyrë të ngjashme, në qoftë se pësoni humbje të shpejtë në peshë gjithashtu mund të keni një rrezik në rritje të formimit të gurëve të tëmthit, pasi yndyrat e metabolizmit çojnë në sekretimin e kolestorit në biliare.

Faktorë të tjerë që mund të rrisin rrezikun e gurëve të tëmthit përfshijnë estrogjenin e tepërt nga marrja e pilulave kontraceptive, nga terapitë e zëvendësimit të hormoneve ose nga të qenit shtatzënë, nga të paturit e cerozës së mëlçisë, ose nga marrja e medikamenteve të caktuara (ilaçe që ndikojnë në uljen e kolesterolit).