Endometrioza është një gjendje në të cilën indet endometriale – ind që është gjetur në rreshtim të mitrës (endometrium), rritet në vende jashtë mitrës. Qelizat emigrante endometriale, mund të rrinë në vezore ose ligamente që mbështesin barkun e nënës (uterusin), ose vendosen në zonën ndërmjet mitrës dhe rektumit.

Këto qeliza endometriale që kanë migruar jashtë mitrës, janë të njohur si implantet endometriale. Implantet mund të bashkangjiten në: tubat fallopianë, vaginë, vulvë, fshikëz dhe zorrë. Në raste të rralla, ato mund të gjenden në mushkëri, gjymtyrë ose në plagët e vjetra kirurgjikale në abdomen.

Implantet endometriale i përgjigjen ndryshimeve hormonale brenda trupit në të njëjtën mënyrë si indet endometriale që shtrihen në mitër, të cilat janë inde që largohen çdo muaj. Pra, çdo muaj indet endometriale mund të rrjedhin gjak. Megjithatë, gjaku nuk ka asnjë dalje në mënyrë që të largohet nga trupi dhe shkakton inflamacion, gjë e cila çon në formimin e indeve. Indet mund të formojnë ato që quhen “mbështjellës”, të cilët janë bandat e indeve fijore që lidhin struktura të brendshme me organet e trupit, që normalisht duhet të jenë të ndara. Këto mbështjellje shkaktojnë shumë dhimbje, duke tërhequr dhe deformuar organet e brendshme dhe bëjnë disa lëvizje shumë të dhimbshme (p.sh. kur bëni seks ose shkoni në tualet ).

Endometrioza ndikon deri në 10 % të grave dhe është një kusht i përbashkët gjinekologjik.

Cilat janë simptomat e endometriozës?

Ashpërsia e simptomave mund të variojë nga një grua në tjetrën. Disa gra përjetojnë dhimbje dhe efekte të mëdha negative simptomash, ndërsa të tjerat mbeten të pavetëdijshme për patjen e kësaj gjendjeje. Disa simptoma mund të përfshijnë:

• Dhimbjen e periodave (të njohura si dismenorre-a);
• Dhimbja pelvike që fillon disa ditë përpara periodave;
• Gjakderdhje të rëndë ose jo të rregullt menstruale, duke përfshirë mpiksjen e gjakut;
• Dhimbje gjatë marrëdhënies seksuale (të njohur si dispareunia);
• Dhimbja pelvike gjatë ovulacionit;
• Sindroma para-menstruale;
• Dhimbjet e shpinës;
• Diarre ose kapsllëk, veçanërisht gjatë një periudhe;
• Dhimbje në zonën e barkut dhe legenit, kur ju nuk jeni duke patur perioda;
• Infertiliteti, që ndodh në 30 – 40 % të grave me endometriozë; dhe
• Gjakderdhje të zorrës së trashë dhe dhimbje gjatë lëvizjeve të zorrëve.

Disa gra përjetojnë stres dhe ankth, si rezultat i të diturit që periodat e tyre mujore do të sjellin dhimbje dhe parehati.

Çfarë e shkakton endometriozën?

Shkaqet e sakta të endometriozës ende nuk janë të njohura plotësisht. Disa ekspertë sugjerojnë se gjatë periodave të një gruaje, në vend që rrjedhja të ndodh përmes vaginës, disa qeliza endometriale dhe gjaku udhëtojnë pas për në tubat fallopianë dhe derdhen në zgavrën e pelvikut (kjo teori është quajtur reaksion menstruacione-sh). Farat e qelizave endometriale e gjejnë më pas veten mbi sipërfaqen e indeve apo organeve në zgavrën e barkut dhe fillojnë të rriten. Menstruacione-t reaksionare janë menduar që të ndodhin në shumicën e grave, por jo të gjitha gratë zhvillojnë endometriozë.

Ajo çka doktorët dinë është se zhvillimi i endometriozës është i ndikuar nga hormone dhe faktorë të rritjes. Edhe sistemi imun mund të luajë një rol.

Kërkimet vazhdojnë me teorinë që endometrioza është e ndikuar nga vonesa e të paturit fëmijë, pasi shtatzënia ka si qëllim zvogëlimin ose ndalimin e zhvillimit të endometriozës.

Çfarë mund të bëni ju

Konsultohuni me doktorin nëse dhimbja e periodave tuaja është e vazhdueshme dhe intensive; ka dhimbje në zonën pelvike që përkeqësohet gjatë periodave tuaja; ju keni gjakderdhje të tepërt menstruale apo koagulim; ose ju përjetoni dhimbje gjatë seksit.

Çfarë mund të bëjë doktori për ju

Mjeku juaj mund t’ju sugjerojë që keni çrregullime të tjera që mund t’ju japin të njëjtat simptoma dhe ata mund t’ju rekomandojnë tek një gjinekolog. Një gjinekolog mund të kryejë një laparaskopi për të bërë diagnozën e endometriozës, pasi kjo është e vetmja mënyrë definitive për t’a diagnostikuar atë.

Një laparaskopi është një procedurë për të parë në brendësi të barkut me një fije të vogël – tub optik. Nën një anestezi të përgjithshme, tubi arrin të futet nëpëmjet një vrime të vogël afër kërthizës tuaj dhe gjinekologu juaj mund të shohë për ndonjë implant endometrial apo cist në barkun tuaj.

Nuk ka shërim të përhershëm për endometriozën edhe pse shumë gra përjetojnë disa shkallë liruese ndaj simptomave të tyre pas trajtimit hormonal ose kirurgjik. Endometrioza rrallë vazhdon të jetë aktive pas menpauzë-s, por (jashtëzakonisht rrallë) terapia e zëvendësimit të hormoneve mund të shkaktojë një përsëritje të simptomave.

Opsionet në dispozicion për të trajtuar dhe për të menaxhuar endometriozën mund të përfshijnë:

• Vizita të rregullta tek doktori ose gjinekologu për të monitoruar progresin e gjendjes;
• Trajtimi i simptomave të dhimbshme. Kjo mund të përfshijë përdorimin e anti–inflamatorëve dhe ilaçeve dhimbje-vrasëse;
• Medikamentet hormonale. Lloje të ndryshme janë përdorur. Këto përfshijnë: kombinimin e kontraceptivëve oralë (estrogjenin dhe progesteronin); progestogjeni siç është norethisterone (p.sh. Primolut) ose medroxyprogesterone (p.sh. Provera, Ralovera); Medikamente që pengojnë lirimin e hormoneve të trupit gonadotrophin (i cili stimulon prodhimin e estrogjenit), të tilla si Danazol (Azol) ose gestrinone (Dimetriose); ose medikamente që ndërhyjnë me gonadotrophin që çliron hormone, të tilla si goserelin (Zoladex) ose nafarelin (Synarel);
• Kirurgjia për të hequr implantet e çistet dhe për të riparuar çdo dëm që sëmundja ka bërë. Në raste ekstreme është kryer një histerektomi;
• Terapitë natyrale. Disa gra e gjejnë dietën, trajtimet homeopatike ose akupunkturën të nevojshme në trajtimet e endometriozës;
• Një kombinim i llojeve të ndryshme të trajtimeve në dispozicion (p.sh. ilaçet hormonale mund të përdoren para ose pas operacionit).