Kontracepsioni emergjent është një metodë që përdoret për të parandaluar një shtatzëni që mund të ketë rezultuar nga një akt seksual i pambrojtur. Kjo mund të ndodhë nëpërmjet prishjes së prezervativit ose zhvendosjes së diafragmës, ose harresës së marrjes së pilulës ose kryerjes së marrëdhënies seksuale pa masa mbrojtëse. Kontraceptivi i emergjencës gjithashtu mund të përdoret për të parandaluar shtatzëninë, pasi gruaja është detyruar për të kryer marrëdhënie pa dëshirën e saj.

Kontracepsioni emergjent, mund të përfshijë ose të paturit e një pajisje brenda mitrës (IUD) të futur ose duke marrë kontracepsionin hormonal të emergjencës pas ngjarjes sa më shpejt të jetë e mundur. Kontracepsioni emergjent hormonal nganjëherë është referuar si “pilula e mëngjesit tjetër” edhe pse kjo mund të shkaktojë konfuzion, pasi ajo duhet të merret sa më shpejt të jetë e mundur pas seksit të pambrojtur dhe jo domosdoshmërisht në mëngjes. Shumica e mjekëve dhe farmacistëve janë të njohur me përshkrimin e recetave të kontracepsionit urgjent, por në qoftë se jo, klinika e planifikimit tuaj familjar apo qendra shëndetësore e grave duhet të jetë në gjendje që t’ju ndihmojë.

Si funksionon?

Në rrjedhën normale të ngjarjeve, kur një grua mbetet shtatzënë, një nga vezoret e saj lëshon një vezë (ovulacioni) – e cila është e fekonduar nga spermatozoidi dhe noton deri në tubat fallopianë. Pastaj veza e fekonduar kalon nëpër tubin fallopian në mitër, ku ajo ngulit veten në rreshtimin e mitrës.

Kontracepsioni emergjent ndalon vezën e pllenuar nga transplantimi në rreshtimin e mitrës (barkut). Kjo është e vërteta e pajisjeve intrauteriane dhe gjithashtu e pilulave të hormoneve. Përveç kësaj, kur pilulat e hormoneve janë përdorur dhe ata janë dhënë në pjesën e cikli menstrual para ovulacionit, ato gjithashtu mund të vonojnë dhënien e vezës, e cila do të parandalojë fekondimin e saj.

Shtyrja e lirimit të vezës mund të jetë vendimtare nëse sperma është e pranishme, sepse sperma ende mund të fekondojë një vezë për shumë orë dhe madje edhe ditë pas derdhjes. Mbijetesa mesatare është 2-3 ditë edhe pse disa sperma mund të mbijetojnë për 5 deri në 7 ditë.

Teorikisht, është e mundur që seksi të ndodhë 5-7 ditë përpara ovulacionit që të kemi shtatzëni dhe seksi të ndodhë një ditë apo më shumë pas ovulacionit që të rezultojë në shtatzëni (veza është e vlefshme vetëm për deri në 24 orë pas lirimit nga vezorja).

Kontracepsioni emergjent duhet të përdoret vetëm nëse një akt i vetëm i seksit të pambrojtur ka ndodhur që nga periudha juaj e fundit. Nëse nuk ka pasur më shumë se një akt, mjeku duhet të përjashtojë mundësinë e një shtatzënie para-ekzistuese. Përdorimi i kontracepsionit të emergjencës është i paefektshëm, nëse ajo tashmë ka ndodhur. Gjithashtu, kontracepsioni i emergjencës mund të shkaktojë dëme në qoftë se ju tashmë jeni shtatzënë.

Cilat janë avantazhet?

Disa nga avantazhet e kontracepsionit të emergjencës janë:

• Mund të reduktojë numrin e incidenteve të abortit dhe shtatzënisë së padëshiruar; dhe
• Mund të përdoret gjatë të ushqyerit me gji (gjithashtu ju nuk duhet të jepni gji për tre ditë, pas marrjes së shumicës së pilulave kontraceptive hormonale emergjente që janë aktualisht në dispozicion).

Përparësia kryesore e përdorimit të kontraceptivëve hormonalë të emergjencës është se ajo është e lehtë për t’u përdorur. Përparësia kryesore e përdorimit të një IUD është se ajo ofron kontraceptivë në mënyrë të vazhdueshme.

Cilat janë disavantazhet?

Disa nga disavantazhet e kontracepsionit të emergjencës, janë që:

• Nuk të mbron rreth sëmundjeve seksualisht të transmetueshme;
• Duhet të përdoret vetëm për raste emergjente; dhe
• Duhet të përdoret sa më shpejt të jetë e mundur pas ndodhisë (brenda 3 ditëve për kontraceptivët hormonalë të emergjencës, ose 5 ditëve për IUD). Sa më shpejt që ju të kërkoni ndihmë, më shumë shanse keni për shmangien e shtatzënisë.

Disavantazhi kryesor për përdorimin e IUD-së është që nuk është shumë e përshtatshme për femrat e reja që nuk kanë patur fëmijë.

Si përdoret?

Mënyra sesi përdorni kontracepsionin e emergjencës varet nga mënyra e përzgjedhur.

Kontraceptivi hormonal i emergjencës

Kontraceptivi hormonal i emergjencës, përmban progestogjen të quajtur levonorgestrel. Emrat e markave të tyre janë Postinor-1, Postinor-2, NorLevo, NorLevo-1, Levonelle-1 dhe Levonelle-2. Ata janë në dispozicion në farmaci pa një recetë. Në varësi të markës së veçantë të përdorur, juve do t’ju duhet të merrni një ose dy tableta sa më shpejt të jetë e mundur pas seksit të pambrojtur, ose një tabletë sa më shpejt të jetë e mundur dhe një tabletë të dytë 12 orë më vonë. Mjeku ose farmacisti juaj do t’ju shpjegojë sesi ju duhet të merrni pilulën kontraceptive të emergjencës. Këto pilula progestogjeni të reja janë më efektive sesa metodat e vjetra të marrjes së pilulave të shumta të progestogjenit ose të marrjes së kombinimit të kontraceptivit hormonal të emergjencës. Ato gjithashtu shkaktojnë disa efekte anësore siç janë të vjellat.

Kontraceptivi johormonal i emergjencës

Si alternativë, një IUD bakri (të tilla si Multiload-cu 375 ose TT380) mund të vendoset nga mjeku juaj apo në klinikën e planifikimit familjar brenda 5 ditëve nga raporti seksual i pambrojtur, ose në disa raste deri në 5 ditë pas vlerësimit të hershëm të ovulacionit, nëse marrëdhënia u zhvillua në më shumë se para 5 ditëve.

Sa efektiv është?

Efektiviteti i kontracepsionit emergjent varet nga metoda e përdorur. Nga observimet e kryera është vlerësuar se vetëm progestogjeni, pilula kontraceptive do të parandalojë 85% të shtatzënive, nëse merren brenda 72 orëve nga seksi i pambrojtur. Sa më shpejt që ju të merrni pilulën, më shumë të ngjarë ka që të jetë efektive.

Metoda IUD-së së kontracepsionit emergjent është më shumë se 99% efektive në parandalimin e shtatzënisë.